Zwolnienia grupowe
Kodeks pracy nie przewiduje odprawy dla pracownika zwalnianego, a jedynie odprawy rentowo-emerytalne i pośmiertne. Odprawy z pracy związane ze zwolnieniem pracownika precyzuje ustawa o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników z marca 2003 roku (tzw. zwolnienia grupowe). W firmach zatrudniających co najmniej 20 pracowników, zatrudnionym może przysługiwać odprawa pieniężna dla zwolnionych pracowników. Pełni ona rolę rekompensaty za brak możliwości zarobkowania. Oznacza to, że w przedsiębiorstwach, gdzie pracuje mniej osób, pracownicy nie mogą liczyć na taki przywilej.
Ze zwolnieniami grupowymi mamy do czynienia, gdy pracodawca, zatrudniający przynajmniej 20 pracowników, zwalnia określoną w ustawie liczbie pracowników w ciągu 30 dni:
- 10 pracowników, jeśli zatrudnia mniej niż 100 osób,
- 10 % załogi, jeśli zatrudnia przynajmniej 100 osób, ale mniej niż 300,
- 30 pracowników, jeśli zatrudnia przynajmniej 300 osób.
Jeżeli pracownik rozstaje się z firmą na mocy porozumienia stron (a zatem nie z winy pracodawcy), to pracownik także może liczyć na odprawę pod warunkiem, że udowodni, że to pracodawca dążył do podpisania tego porozumienia.
Odprawa przysługuje pracownikowi w następującej wysokości:
- jednomiesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż 2 lata,
- dwumiesięcznego wynagrodzenia, o ile pracownik pracował u danego pracodawcy od 2 do 8 lat,
- trzymiesięcznego wynagrodzenia w przypadku, gdy pracownik był zatrudniony u konkretnego pracodawcy ponad 8 lat.
Wypłacana odprawa nie może przekroczyć wysokości piętnastokrotności minimalnego wynagrodzenia, obowiązującego w dniu rozwiązania stosunku pracy. W 2020 roku pensja minimalna wynosi 2600 złotych brutto (to około 1920 zł na rękę). Zatem maksymalna wysokość odprawy w bieżącym roku nie może być wyższa niż 39 000 złotych brutto.
Odprawa emerytalna i odprawa rentowa
Zgodnie z Kodeksem pracy osobie, która kończy pracę zawodową i przechodzi na emeryturę, powinna być wypłacona jednorazowa odprawa pieniężna (tzw. odprawa emerytalna) w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia. Jest to kwota gwarantowana, zatem odprawa emerytalna nie może być od niej niższa, a przepisy wewnątrzzakładowe mogą przewidywać wyższą kwotę. Odprawa emerytalna przysługuje każdemu pracownikowi. Nie ma tutaj znaczenia czy był on zatrudniony na podstawie umowy o pracę, mianowania, powołania, wyboru, czy też spółdzielczej umowy o pracę. Odprawa emerytalna nie zależy od stażu pracy pracownika, ani od tego, jak długo pracuje u ostatniego pracodawcy.
Pracownikowi spełniającemu natomiast warunki do renty z tytułu niezdolności do pracy, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na rentę, przysługuje odprawa rentowa. Rozwiązanie stosunku pracy może nastąpić zarówno z inicjatywy pracownika, jak i pracodawcy - może to być wypowiedzenie umowy lub porozumienie stron. Świadczenia nie otrzyma jednak pracownik, który został zwolniony dyscyplinarnie. Rentowa odprawa jest wypłacana w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia. Pracodawca może jednak wypłacić wyższe świadczenie pracownikom, ale przepisy w tej sprawie powinny zostać uregulowane w przepisach wewnątrzzakładowych (np. w regulaminie wynagradzania).
Odprawa pośmiertna
Rodzina zmarłego pracownika też może dostać odprawę. Dzieje się tak w wypadku, gdy śmierć pracownika nastąpiła w czasie, gdy był on zatrudniony lub też gdy rozwiązano z nim stosunek pracy i pracownik ten zmarł w czasie pobierania zasiłku z tytułu niezdolności do pracy na skutek choroby. O odprawę pośmiertną po zmarłym pracowniku może starać się jego współmałżonek.
Wysokość odprawy pośmiertnej jest uzależniona od okresu zatrudnienia pracownika u danego pracodawcy i wynosi:
- jednomiesięczne wynagrodzenie, jeżeli pracownik był zatrudniony krócej niż 10 lat;
- trzymiesięczne wynagrodzenie, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 10 lat;
- sześciomiesięczne wynagrodzenie, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 15 lat.
Odprawa pośmiertna przysługuje małżonkowi i/lub innym członkom rodziny spełniającym warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej w myśl przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Odprawę pośmiertną dzieli się w częściach równych pomiędzy wszystkich uprawnionych członków rodziny. Jeżeli natomiast po zmarłym pracowniku pozostał tylko jeden członek rodziny uprawniony do odprawy pośmiertnej, przysługuje mu odprawa w wysokości połowy kwoty odprawy.