W przepisach Ordynacji podatkowej przewidziana została odpowiedzialność członków zarządu spółek prawa handlowego za zobowiązania natury fiskalnej. Co jednak ważne, w pierwszej kolejności organy podatkowe żądają zaspokojenia z majątku danej spółki. Jak zatem wygląda odpowiedzialność członków zarządu na gruncie Ordynacji podatkowej?
Odpowiedzialność członków zarządu
Zgodnie z art. 116 § 2 Ordynacji podatkowej odpowiedzialność członków zarządu obejmuje zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań, których termin płatności upływał w czasie pełnienia przez nich obowiązków członka zarządu, oraz zaległości wymienione w art. 52 oraz art. 52a powstałe w czasie pełnienia obowiązków członka zarządu. Co więcej, z § 4 tegoż artykułu wynika, iż możliwe jest także pociągnięcie do odpowiedzialności byłego członka zarządu. Konieczne jest jednak, aby dana osoba pełniła obowiązki w określonym czasie.
Czy można uwolnić się od odpowiedzialności?
W przepisach Ordynacji podatkowej przewidziana została możliwość uwolnienia się od odpowiedzialności przez członka zarządu (art. 116 § 1). Mianowicie żeby można było z niej skorzystać, wymagane jest spełnienie jednej z następujących przesłanek:
- zgłoszenie we właściwym czasie wniosku o ogłoszenie upadłości lub w tym czasie zostało otwarte postępowanie restrukturyzacyjne albo zatwierdzono układ w postępowaniu o zatwierdzenie układu;
- niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości, które nastąpiło bez winy;
- wskazanie mienia spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części.
Należy zwrócić uwagę, iż to na członku zarządu, wobec którego toczy się postępowanie, spoczywa obowiązek wykazania spełnienia któregoś z wymienionych powyżej warunków.
Niewypłacalność – co warto wiedzieć?
Jak postanowiono w przepisach Prawa upadłościowego, upadłość można ogłosić wówczas, gdy dana osoba jest niewypłacalna, czyli nie jest w stanie regulować swoich zobowiązań albo zobowiązania przekraczają wartość jej majątku, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający 24 miesiące. Regulacje te odnoszą się także do spółek prawa handlowego.
W orzecznictwie sądów administracyjnych można znaleźć pogląd, zgodnie z którym członek zarządu może zdecydować się na podjęcie ryzyka i niezgłaszanie wniosku o upadłość, licząc przy tym na poprawę sytuacji finansowej spółki. Sytuację tę należy jednak oceniać w sposób obiektywny. Jeżeli bowiem w razie niezgłoszenia wniosku o upadłość okaże się, że spółka nie jest w stanie regulować zobowiązań, wówczas to na członkach zarządu będzie spoczywać odpowiedzialność za powstałe zobowiązania.
Jak szybko należy zgłosić wniosek o ogłoszenie upadłości? Otóż zgodnie z przepisami powinno odbyć się to w terminie 30 dni, licząc od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości. Jeżeli jednak podstawa ta powstała w momencie objęcia funkcji członka zarządu przez daną osobę, wówczas wniosek należy zgłosić niezwłocznie po objęciu funkcji. Warto wspomnieć o jeszcze jednej rzeczy. Otóż zgodnie z art. 15zzra § 1 ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych jeżeli podstawa do ogłoszenia upadłości dłużnika powstała w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19, a stan niewypłacalności powstał z powodu COVID-19, bieg terminu do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, o którym mowa w art. 21 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega przerwaniu. Po tym okresie termin ten biegnie na nowo. Jeżeli stan niewypłacalności powstał w czasie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 domniemywa się, że zaistniał z powodu COVID-19.
Brak wiedzy o sytuacji spółki
Brak wiedzy członka zarządu w przedmiocie sytuacji finansowej spółki oraz zaciągniętych przez nią zobowiązań można kwalifikować jako winę. Co więcej, może mieć ona charakter zarówno umyślny, jak i nieumyślny. Pierwsza z nich ma miejsce wówczas, gdy członek zarządu ma świadomość istnienia zaległości fiskalnych spółki, druga zaś w razie braku takiej świadomości, aczkolwiek członek zarządu powinien przewidzieć konieczność zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości.
Brak winy musi więc mieć charakter obiektywny. Można tutaj wskazać na przykład sytuację, w której członek zarządu nie zna sytuacji finansowej spółki z przyczyn całkowicie od siebie niezależnych lub przy dołożeniu należytej staranności nie mógł się o niej dowiedzieć. Warto jednak zaznaczyć, że od osób, które sprawują tego rodzaju funkcje, należy wymagać odpowiedniego stopnia profesjonalizmu.
Wskazanie mienia do egzekucji
Członek zarządu może uwolnić się od odpowiedzialności również poprzez wskazanie mienia do egzekucji. Zasadniczo musi to zrobić z własnej inicjatywy (spoczywa na nim ciężar dowodzenia w postępowaniu), aczkolwiek zdarza się, że organ podatkowy sam znajduje odpowiednie mienie. Okoliczność ta umożliwia także uwolnienie się od odpowiedzialności.
Członkowie zarządu spółek prawa handlowego mają obowiązki, które zostały nałożone na nich w Kodeksie spółek handlowych oraz innych ustawach, na przykład w Ordynacji podatkowej. Wiążą się one z ponoszeniem odpowiedzialności za należności fiskalne spółki. W niektórych sytuacjach bowiem to właśnie członkowie zarządu zobowiązani są do uregulowania tych należności.