Na gruncie prawa autorskiego można wyróżnić wiele typów utworów. Jednym z nich jest tak zwany utwór zależny. Jaka jest definicja utworu zależnego? Jak wygląda jego ochrona prawna? Kwestie jak wygląda charakter prawa zależnego zostaną omówione w poniższym artykule.
Czym jest utwór zależny? Definicja utworu zależnego.
Omawiając pojęcie utworu zależnego, należy zwrócić uwagę na art. 2 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Otóż w tym przepisie postanowiono, iż opracowanie cudzego utworu / modyfikacja utworów, w szczególności tłumaczenie, przeróbka utworu, adaptacja, jest przedmiotem prawa autorskiego bez uszczerbku dla prawa do utworu pierwotnego. Wynika z tego, że utworem zależnym jest na przykład tłumaczenie, przeróbka lub adaptacja utworu głównego, istnieje też np. książka jako utwór zależny.
Jak wygląda taki utwór w rozumieniu prawa autorskiego i jakie są cechy utworu zależnego?
W tym kontekście warto zwrócić uwagę na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 listopada 2006 r., (sygn. akt IV CSK 203/06), w którym stwierdzono, iż wymaganie „twórczego” charakteru, w rozumieniu prawa autorskiego, dotyczy również opracowania, co oznacza, że także dzieło zależne musi spełniać zasadniczy warunek przyznania mu ochrony autorskiej, czyli być rezultatem twórczości. Tak wyglądają twórcze elementy cudzego utworu.
Dlaczego zatem utwory stanowiące opracowanie są utworami zależnymi? Mianowicie korzystanie z nich oraz ich rozpowszechnianie wiąże się z koniecznością uzyskania zgody twórcy utworu pierwotnego. Prawa twórcy utworu muszą być w ten sposób poszanowane. Natomiast samo stworzenie utworu zależnego nie wymaga takiej zgody.
Zezwolenie na wykorzystanie utworu pierwotnego - prawa autora utworu
Zezwolenie na wykorzystanie utworu pierwotnego ma zazwyczaj postać umowy. Niemniej jednak postanowienia tego rodzaju kontraktu nie przyznają osobie zamierzającej przygotować utwór zależny absolutnej swobody i działalności w działaniu. Chodzi tutaj przede wszystkim o to, aby zmiany dokonane w utworze pierwotnym nie wypaczyły jego istoty oraz zamierzeń autora. Co więcej, takie działanie może nawet stanowić naruszenie dóbr osobistych.
Ochrona prawna utworu zależnego - prawa twórcy utworu
Zgodnie z prawem, ochrona prawna utworu zależnego jest taka sama jak w przypadku utworu pierwotnego. Oznacza to, że twórcy przysługują zarówno osobiste prawa autorskie, jak i majątkowe prawa autorskie.
Jeżeli chodzi o pierwsze z nich, autor ma prawo do żądania zaprzestania naruszeń bądź działań, które mogą do nich prowadzić, a także do usunięcia skutków naruszenia, gdy już do niego doszło.
Natomiast w kontekście majątkowych praw autorskich wymienić należy następujące uprawnienia twórcy:
-żądanie zaniechania naruszenia;
-żądanie usunięcia skutków naruszenia;
-żądanie naprawienia wyrządzonej szkody na zasadach ogólnych lub poprzez
-zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej dwukrotności, a w przypadku gdy naruszenie jest zawinione – trzykrotności stosownego wynagrodzenia, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu;
-żądanie zwrotu uzyskanych korzyści.
To jednak nie wszystko, ponieważ autor może żądać również:
-jednokrotnego albo wielokrotnego ogłoszenia w prasie oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie lub podania do publicznej wiadomości części albo całości orzeczenia sądu wydanego w rozpatrywanej sprawie;
-zapłaty przez osobę, która naruszyła autorskie prawa majątkowe, odpowiedniej sumy pieniężnej na rzecz Funduszu Promocji Twórczości, gdy naruszenie jest zawinione i zostało dokonane w ramach działalności gospodarczej wykonywanej w cudzym albo we własnym imieniu, choćby na cudzy rachunek.
Naruszenie praw autorskich może również wiązać się z sankcjami karnymi. Chodzi tutaj o karę grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności maksymalnie do lat 5.
Ochrona praw autorskich ma charakter niezwykle szeroki. Odnosi się ona bowiem również do tak zwanych utworów zależnych. Korzystają one z takiej samej ochrony jak utwory pierwotne. Warto mieć tego świadomość, będąc twórcą.