Zgodnie z polskim prawem wywłaszczenie możliwe jest wyłącznie na cele publiczne. Najlepszym tego przykładem jest budowa autostrady. Osoba, która jest wywłaszczana ze swojej nieruchomości, ma jednak pewne prawa. O co dokładnie chodzi? Właśnie temu zagadnieniu poświęcony jest kolejny artykuł na naszym blogu.
Wywłaszczenie – informacje podstawowe
Pod pojęciem wywłaszczenia należy rozumieć przymusowe pozbawienie własności oraz pozbawienie albo ograniczenie prawa rzeczowego przysługującego danej osobie. W praktyce najczęściej spotyka się wywłaszczenie z nieruchomości, którego celem jest zapewnienie miejsca do realizacji dużej inwestycji o charakterze publicznym.
Jeżeli dana nieruchomość znajduje się na obszarze, który jest objęty miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego albo została w stosunku do niej wydana decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, wówczas możliwe jest wywłaszczenie w trybie zwykłym. Należy jednak dodać, iż wywłaszczenie możliwe jest wyłącznie na cele publiczne, gdy jest ono jedynym sposobem zrealizowania danego celu.
Wywłaszczenia dokonuje zawsze starosta właściwy ze względu na miejsce położenia nieruchomości. Co jednak ważne, jest ono możliwe tylko na rzecz Skarbu Państwa.
Postępowanie w przedmiocie wywłaszczenia
Pierwszym etapem, z którego składa się procedura wywłaszczeniowa, są rokowania. Mają one na celu ustalenie warunków ewentualnej sprzedaży danej nieruchomości w drodze umowy. Co ważne, w trakcie rokowań właścicielowi może zostać zaproponowana nieruchomość zamienna. Etap ten jest prowadzony przez starostę. Dwa miesiące po jego zakończeniu można przejść do kolejnej fazy postępowania, czyli do rozprawy administracyjnej, którą również prowadzi starosta. Jej celem jest wydanie decyzji dotyczącej wywłaszczenia, w której określona zostaje między innymi wysokość odszkodowania. Właścicielowi nieruchomości przysługuje prawo wniesienia odwołania od tego rozstrzygnięcia do wojewody w terminie 14 dni. Zasadniczo w dniu, w którym decyzja staje się ostateczna, prawo własności przechodzi na rzecz Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego. Wówczas możliwe staje się dokonanie odpowiedniego wpisu w księdze wieczystej.
Prawo do odszkodowania
Odszkodowanie przysługuje dotychczasowemu właścicielowi lub użytkownikowi wieczystemu nieruchomości, która została wywłaszczona. Jego wysokość powinna odpowiadać doznanemu uszczerbkowi majątkowemu. Odszkodowanie jest ustalane przez starostę po sporządzeniu operatu szacunkowego przez rzeczoznawcę. Przy ustaleniu wartości bierze się pod uwagę szereg czynników takich jak na przykład powierzchnia nieruchomości, jej położenie i przeznaczenie, a także stan techniczny budynku.
Odszkodowanie może zostać wypłacone w gotówce albo poprzez przekazanie nieruchomości zastępczej. W tym drugim przypadku istnieje możliwość uzyskania dopłaty pieniężnej, jeżeli pomiędzy nieruchomościami zachodzi różnica wartości.
Wypłata świadczenia ma miejsce w terminie 14 dni od chwili wykonania decyzji. Jest ono wypłacane jednorazowo.
Własność jest jednym z fundamentów prawidłowo funkcjonującej gospodarki. Z tego względu konieczne jest zapewnienie jej odpowiedniej ochrony prawnej. Niemniej w niektórych sytuacjach powstaje konieczność wywłaszczenia. Warto wiedzieć, że w takiej sytuacji właścicielowi przysługują pewne prawa.